Ośrodek Działań Artystycznych zaprasza na wystawę w ramach XXII Międzynarodowego Festiwalu Sztuki INTERAKCJE

Człowiek w teatrze życia codziennego

Artyści: Wojciech Gilewicz, Zofia Gramz, Anna Kalwajtys, Wojciech Stefanik
Kurator wystawy: Grzegorz Borkowski

Wernisaż:
23 września 2020 r., godz. 18:00
Galeria ODA, ul. Sieradzka 8, Piotrków Trybunalski

Wystawa czynna w dniach: 14 września – 11 października 2020 r.

Człowiek w teatrze życia codziennego

Tytuł wystawy pochodzi od tytułu słynnej książki Ervinga Goffmana, w której ten wybitny socjolog przedstawił (pierwszy raz już w 1956 roku) szeroko komentowaną do dziś koncepcję społecznego performansu. Niezaprzeczalnie przyczynił się w ten sposób nie tylko do rozwoju nowego kierunku i stylu uprawiania socjologii, ale też istotnie wpłynął na rozumienie sztuki performansu. Ukazał poznawczą perspektywę pozwalającą scalić ten rodzaj sztuki z nieartystycznymi działaniami ludzi w przestrzeni społecznej. Zamiarem wystawy jest unaocznienie i zaakcentowanie związków między zdarzeniami z życia codziennego a zdarzeniami artystycznymi typu performans. Przestrzeń na styku tych dwóch dziedzin znajduje niejednokrotnie niezwykle ciekawy wyraz we współczesnej sztuce.

Goffman jako socjolog nobilitował postulat badania życia codziennego, tak bliski przecież zarówno artystom, jak i zwykłym ludziom. Fascynowało go to, co można zobaczyć na własne oczy, interesowały go przede wszystkim zdarzenia, które powstają podczas ludzkiej współobecności i na skutek tej współobecności. Zajmował się tym, jak ludzie starają się sprostać sytuacjom życiowym i jak wzajemnie na siebie oddziałują. Zwracał uwagę na „spojrzenia, gesty, pozycje i wypowiedzi, które ludzie – świadomie lub nie – wprowadzają do sytuacji. Są to zewnętrzne znaki orientacji i zaangażowania – stany umysłu i ciała”. Ogląd społecznego konkretu doceniał bardziej, niż posługiwanie się teoretycznymi modelami i wskaźnikami. „Obserwował zachowania społeczne w taki sposób, jak wrażliwy krytyk literacki czyta literaturę”.

Jako uważny świadek/widz społecznych performansów nie spekulował na temat ludzkiego wnętrza, bo w gruncie rzeczy w życiu codziennym nie tyle prezentujemy swoje „ja”, co raczej je w tym życiu dookreślamy. Jedne sposoby działania ulegają utrwaleniu, inne są modyfikowane, a jeszcze inne pojawiają się jako spontanicznie wytworzone w interakcji z innymi ludźmi. Formujemy samych siebie reagując ‘na bieżąco’ wobec postępowania tych wszystkich, którzy towarzyszą nam na drodze życia. W codziennym życiu jesteśmy trochę jak akrobaci podążający po chybotliwych pomostach i krętych ścieżkach.

Na wystawie prezentujemy starannie wybrane dzieła czterech osób (cenionych artystek i artystów). Uzmysłowiają one jak różnorodne mogą być drogi łączące potoczne życie z działalnością artystyczną a także w jak naturalny sposób dokonuje się wtedy łączenie różnych artystycznych mediów sztuki w nowe intermedialne formy.

Fascynujące faktograficznie i formalnie relacje z obserwacji performatywnych zdarzeń z codziennego życia miasta przedstawia na wystawie wybór rysunków Zofii Gramz zawartych w cyklu Łazik warszawski. Wychwycone przez artystkę egzystencjalne gry zwykłych ludzi ukazują, jak wiele ciekawego dzieje się dziś w miejskiej przestrzeni i jak wnikliwą analizę takich zdarzeń mogą wyrazić rysunki, uzupełnione celnymi komentarzami.

Trzy filmy Wojciecha Gilewicza sugestywnie zanurzają nas w miejską codzienną rzeczywistość, w której zwykłe zdarzenia zespolone są z kreatywnymi ingerencjami artysty i jego wrażliwością malarza. Artysta w wysoce indywidualny sposób wyznacza miejsca oraz sposoby zaistnienia swojego malarstwa, by z bezkompromisową naturalnością docenić rangę prozaicznej rzeczywistości i żyjących w niej ludzi.

Elementy codziennej rzeczywistości, ale o dostrzegalnie prywatnym zabarwieniu, są w znaczący sposób obecne w performansach i wystawach Wojciecha Stefanika. Na wystawie prezentujemy ich dokumentacje w postaci zintegrowanej aranżacji przestrzennej, inspirowanej praktyką tego artysty. Codzienność ukazuje w niej swoje zastanawiające oblicza. Proste działania o zdecydowanie osobistym charakterze odrywają się od powierzchni zwykłej rzeczywistości i odsłaniają nowe znaczenia.

Jeden performans Anny Kalwajtys, ale szczególnie wymowny dla problematyki całej wystawy, prezentujemy w postaci intermedialnej instalacji. Wykrzyczany w działaniu artystki sprzeciw wobec „teatru” może wydawać się podważaniem tematu wystawy. Jednak możemy w nim dostrzec także sprzeciw wobec „społeczeństwa spektaklu”, które hołduje fałszywym wyobrażeniom o tym, czym jest autentyczne życie.

Prezentowane na wystawie prace wyznaczają łącznie cztery wybrane wymiary tematu życia codziennego, cztery perspektywy artystycznych związków z tym życiem. Związki te stają się szczególnie istotne w dzisiejszym świecie, podlegającym szybkim i głębokim zmianom zasad jego funkcjonowania. W świecie, który obecnie wymyka się ogólnym teoriom, właśnie sztuka może przedstawić ważne dla jego rozpoznania konkrety.

Na koniec jeszcze jedna ważna uwaga. Erving Goffman wyraźnie zaznaczał, że jego książka „nie traktuje o elementach teatru, które wkradają się do życia codziennego”, lecz umożliwia dostrzeżenie czegoś znacznie ciekawszego. Pokazał, jak sądzę, że na scenie realnego życia codziennego formują się istotne struktury zachowań, które teatr stara się na zasadzie iluzji przedstawić. I teatr tym bardziej jest przekonujący, im wyraźniej przekona nas, że uchwycił w spektaklu te dziejące się realnie w codziennym życiu zjawiska. Dlatego codzienne życie może być tak ważnym punktem odniesienia nie tylko dla teatru, lecz także dla szeroko rozumianej sztuki.

Grzegorz Borkowski

Wystawa w ramach XXII Międzynarodowego Festiwalu Sztuki INTERAKCJE

Festiwal dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.